هبه
هبه یا هدیه در قانون کشور ما یک عقد است .
عقدي كه طبق آن يك نفر مال خود را به طور رايگان به شخص ديگري می‌بخشد.
در اين عقد سه طرف وجود دارد: واهب، متهب و عين موهوبه.
اصطلاح شناسی هبه
- هبه: عمل و عقد هدیه دادن و بخشیدن مال
- واهب: كسي است كه مالش را می‌بخشد.
- متهب: كسي است كه مال به او داده می‌شود .
- عين موهوبه: مالي است كه هدیه مي‌شود.
شرایط درست بودن عقد هبه:
بر طبق قانون، واهب(هدیه دهنده) باید مالک مالی باشد که هبه می کند و نمی‌تواند از مال دیگری ببخشد.
هم چنین وی برای معامله و تصرف در مال باید اهلیت داشته باشد به عبارت دیگر بالغ، عاقل و رشید باشد و با قصد و اراده مال را به دیگری ببخشد. بنابراین هبه از طفل صغیر یا فرد نارشید و یا مجنون پذیرفتنی نیست.
جز این هبه واقع نمی شود مگر با قبول و قبض(گرفتن) متهب. به بیان ساده تر هبه وقتي محقق مي‌شود كه مورد قبول متهب (يعني كسي كه مال به او هبه شده) قرار گيرد و به تصرف او درآيد بنابراين اگر طرف هدیه را قبول نكرد و يا به تصرف او داده نشد، هبه محقق نمي‌شود.
ثبت رسمی هبه
قانون، ثبت عقد هبه را در دفاتر اسناد رسمی الزامی ندانسته است بنابراین اجباری در بین نیست، با این حال باید گفت هبه با سند رسمي نسبت به ديگر انواع هبه مستحکم‌تر و داراي مزيت است؛ مزیت این که امکان انکار و تردید در مورد آن ها وجود ندارد؛ بنابراین هیچ‌یک از خواهان و خوانده نمی‌تواند مدعی شود که در صحت و اصالت سند مزبور مردد است؛ چرا که این ادعا از نظر قانونی پذیرفتنی نیست.
بازپس گرفتن هدیه
عقد هبه دارای یک ویژگی منحصر به فرد است؛ ویژگی‌ای که آن را از عقود دیگر متمایز می‌کند و آن، قابلیت پس گرفتن مال هدیه داده شده است؛ به این صورت که فردی که به شما هدیه‌ای داده است مي‌تواند هر زمان كه بخواهد آن را پس بگيرد حتی اگر آن مال در اختیار شما قرار گرفته باشد. به این قابلیت، رجوع از هبه گفته می‌شود.
البته کار به این آسانی هم نیست. چراکه برای رجوع لازم است دو شرط فراهم باشد:
- مال مورد هدیه موجود باشد
- حق رجوع واهب از بين نرفته باشد.
منظور از حق رجوع واهب چیست؟
واهب در چهار صورت حق رجوع ندارد:
- در صورتي كه هدیه‌گیرنده پدر، مادر يا فرزند واهب باشد.
- در صورتي كه هدیه گیرنده در برابر هدیه‌ای که دریافت کرده به واهب مالی داده یا برای او کاری انجام داده باشد. چراکه واهب می‌تواند شرط کند که متهب در برابر هبه به او مالی واگذار کند یا عملی را که مباح است برای او انجام دهد مثلا به مدت دو سال از خانه مسکونی‌اش مراقبت و آن را نظافت کند.
- در صورتي كه گیرنده مال هدیه‌شده را به شخص دیگری منتقل کرده باشد مانند اینکه مال را به او فروخته باشد.
- در صورتي كه در مال موهوبه تغييري به وجود آمده باشد مانند اینکه مال مورد هبه یک شمش طلا بوده که تبدیل به گردنبند طلا شده است.
بر اساس ماده 805 قانون مدنی :
پس از فوت کسی که هدیه داده یا کسی که هدیه را دریافت کرده است دیگر تحت هیچ شرایطی رجوع از هبه ممکن نیست.
پس گرفتن هدایا دوره نامزدی
معمولا روال عرف بر این است که طرفین و خانواده آنها در دوران
نامزدی به یکدیگر هدیه می‌دهند. هدیه را با توجه به آنچه فقها گفته‌اند می‌توان نوعی هبه دانست.
قانون مدنی هدایای دوران نامزدی را از شمول هبه خارج کرده و قواعد خاصی را برای آن در نظرگرفته است.
ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی درباره استرداد هدایا، پس از بهم خوردن نامزدی،چنین می‌گوید:
هریک از نامزدها می‌تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است، مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که به طورعادت نگاهداشته می‌شود، مگر این که آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
ماده ۱۰۳۸ هم بیان می‌کند:
مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت درموردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد مجری نخواهد بود. (iranlaw110)
