اعلان شورای اروپایی پیشگیری از شکنجه در مورد زنان زندانی (بخش نخست)
اعلان شورای اروپایی پیشگیری از شکنجه زندانیان زن چندی پیش منتشر شد. این اثر ترجمه اعلان یاد شده است که توسط حمیدرضا محمدی، وکیل پایه یک دادگستری و مدیر عامل موسسه دادگر نیک فرجام ترجمه و تنظیم شده است. متن این اعلان در دو پست پی در پی در این سایت منتشر می شود.:
مقدمه
شورای اروپایی پیشگیری از شکنجه در پی انجام رسالت خویش تلاش می کند تا رفتارها و شرایط همه افراد دربند اعم از زنان را بررسی نماید. زنان اغلب جمیعت اقلیتی را در بین زندانیان تشکیل می دهند اگرچه در برخی کشورها ممکن است شمار زیاد و رو به رشدی را به خود اختصاص دهند. آنچه که مهم است این است که آنها نیاز ها و آسیب پذیری های خاص خود را دارند که چیزی متفاوت از نیازها و آسیب پذیری های مردان است. در کنار چنین تفاوت هایی، این حقیقت که تعداد زنان بسیار کمتر از مردان است، چالش هایی را برای مدیرییت زندان ها به وجود آورده است که اغلب منجر به رفتارهای نامناسب با زنان نسبت به مردان می شود. دلیل امر در این حقیقت نهفته است که قوانین و تسهیلات زندان برای جمعیتی طراحی و برنامه ریزی شده است که مردان به عنوان زندانی پیش فرض درنظرگرفته شده اند.
همه زنان صرفنظر از این که زندانی هستند یا خیر باید از این حق اساسی برخوردار باشند که با آنها بر اساس جنسیت فیزیکی شان به صورت تبعیض آمیز -مستقیم یا غیرمستقیم- رفتار نشود. شاید لازم باشد در مقوله برابری ذاتی زن و مرد معیار های ویژه ای را بپذیریم تا از آن رهگذر بتوانیم به نابرابری های موجود بپردازیم. مشابه همین وضعیت در مورد زندان هم مطرح هست. مدیران زندان ها به معیارهای ویژه ای نیاز دارند تا برطبق آنان به زنان اطمینان دهند که آن ها هم حقوقی برابر با مردان دارند. برای مقابله با رفتار بیمارگونه در زندان، شناخت روزافزون از فواید برابری جنسی فراگیر در تمامی حوزه های سیاست گذاری باید توسعه یابد. بنابراین تلاش زیادتری لازم است تا تضمین کند نظارت حساس به جنسیت در زندانها این پتانسیل را در خود دارد که به مرتفع شدن مشکلاتی که زنان زندانی با آن ها روبرو هستند بیانجامد.
زنان زندانی گروه جمعیتی هستند با نیازهای متفاوت چه به لحاظ زیستی و چه جنس-ویژه ای. برخی زنان زندانی هم براساس موقعیت اجتماعی شان و هم چنین نقش های فرهنگی که داشته اند، آسیب پذیری های ویزه خود را دارند. این یک خطر است که نیازهای ویزه زنان در زندان درنظر گرفته نمی شود به ویژه این که آنها اقلیت جمیعت زندانی را تشکیل می دهند. مهم است که در برنامه ریزی رفتاری با زندانیان زن یکسری عوامل باید مدنظر قرار گیرد : هرنوع خشونت فیزیکی، جنسی، روانی که ممکن است زندانی حتی قبل از زندانی شدن با آن روبرو شده باشد، سطح نیازهای سلامت روان، سطح اعتیاد به الکل یا مواد مخدر، نیازهای ویژه بهداشتی، مسئولیت نگهداری از فرزندان و یا دیگر اعضا خانواده، احتمال بالای طردشدگی و قربانی شدن آتی از سوی خانواده.
زنان باید در محیطی نگهداری شوند که مناسب نیازهای آنان باشد. تلاش هایی که انجام شده است تا تمهیدات جداگانه ای برای زنان زندانی فراهم آورد اغلب منجر به این شده است که آنها را در مکانهای معدودی(در جغرافیایی دور از خانواده و فرزندان) در خوابگاه هایی که در اصل برای زندانیان مرد ساخته شده است نگه دارند.
این اعلان استانداردهای اصلی را بیان می کند که شورای پیشگیری از شکنجه در مورد زنان بزرگسال زندانی تاکنون نشر داده است. هدف این نیست که گستره کاملی از استانداردهای لازم برای همه زندانیان اعم از زنان را پوشش دهد. خیلی از نظرات مظرح شده دراین متن ممکن است برای دیگر انواع زندانیان از قبیل کسانی که تغییر جنسیت داده اند و یا زنان زندانی جوان صدق نمی کند.
استانداردهای شورا در این زمینه در حال تکمیل و به روزرسانی است. این استانداردها نباید جدای از دیگر قوانین بین المللی از قبیل قرارداد حقوق بشر اروپا و قوانین حقوقی مرتبط در دادگاه های حقوق بشر اروپا، شورای قوانین زندان اروپایی ها در اروپا، قوانین سازمان ملل متحد برای برخورد با زندانیان زن و معیارهای غیرمالی برای زنان متخلف(قانون بانکوک) و در نهایت قوانین حداقلی استانداردهای سازمان ملل برای برخورد با زندانیان(قانون نلسون ماندلا) درنظر گرفته شود.
- اقامتگاه مناسب
شورای پیشگیری از خشونت توصیه می کند مدیران زندان ها به نفع واحدهای کوچکتر برای زندگی از ساخت و سازهای بزرگ صرفنظر کنند. زنان استثنا نیستند: واحدهای کوچکتر رویکردی است که به آنان اجازه می دهد بهتر و متناسب تر با نیازهای ویژه شان کنار بیایند.
براساس یافته های شورای پیشگیری از شکنجه، اگرچه خشونت میان زنان زندانی رخ می دهد، لیکن خشونت مردان علیه زنان( و به خصوص خشونت جنسی اعم از سواستفاده های کلامی با تضمین های جنسی) پدیده شایع تری است. بنابراین به عنوان یک اصل، زنان زندانی باید در اقامتگاهی نگهداری شوند که به لحاظ فیزیکی جدای از اقامتگاهی باشد که مردان در آن نگهداری می شوند.
شورای پیشگیری از خشونت به موقعیت هایی برخورد کرده است که در آن به زنان و مردان زندانی اجازه می دهد در راستای "عادی سازی" یک واحد اقامتی را با هم شریک باشند به عبارت دیگر شرایطی را اشاعه می دهد که مردان و زنان بتوانند به صورت کاملن شبیه آنچه در جامعه رخ می دهد با هم زندگی کنند و هرکدام مسئولیت زندگی خود را یه عهده بگیرند. با این وجود در پایه ریزی و پیگیری معیار انتخاب زنان و مردان برای این واحد ها و هم چنین نظارت دقیق در روابط بین این افراد، باید مراقبت زیادی انجام شود. صرفنظر از این تنظیمات ابتدایی باید معیارهای فعالی درنظرگرفته شود تا از بهره برداری جنسی در محل هایی که زندانیان زن و مرد در ارتباط با هم هستند جلوگیری شود.
شورای پیشگیری از شکنجه با زندانیان زنی برخورد کرده است که به دلایل مختلف، اقامتگاه مناسبی ندارند. تعدادی از اقامتگاه های زندانیان زن در مقاطعی مملو از جمعیت شده اند. حتی اقدامات انجام شده برای آزادی زودتر از موعد جمعیت سرریز به زنانی ارائه نشده است که هیچ جایی برای رفتن ندارند و یا به عنوان مثال هیچ پناهگاه بی خانمان هایی برایشان در دسترس نیست. فقدان ظرفیت و یا فقدان تسهیلات مناسب ویژه زنان، نیاز به مقررات حبس و بازداشت جداگانه(بازداشت/محکومیت، محکومیت بلندمدت/کوتاه مدت، بازداشت پیشگیرانه) یا این نکته که هر واحد اقامتی دربرگیرنده تنها یک زن باشد، می تواند منجر به این امر شود که یک زن برای دوره های طولانی تری در واحد بازداشت نظام محکوم کننده بماند، یا عملن به عنوان زندانی زندان انفرادی درنظرگرفته شود. در چنین مواردی، مسئولان باید در جستجوی انتقال زنان به اقامتگاه مناسب باشند. اگر چنین انتقالی میسر نباشد، مسئولان باید تلاش های ضروری انجام دهند تا فعایلت های هدفمند خارج از سلول و هم چنین ارتباط های انسانی مناسب را برای این گروه از زنان فراهم کنند.
- دسترسی یکسان به فعالیت ها
زنان زندانی باید از دسترسی به برنامه های جامع فعالیت های هدفمند(کار، آموزش، پرورش و ورزش) برابر با مردان برخوردار باشند. هیات های بازدید کننده شورای پیشگیری از شکنجه دریافتند که فعالیت های ارائه شده به زندانیان زن اغلب فعالیت هایی است که زنانه انگاشته شده است( مثل دوخت و دوز و صنایع دستی) و هیچگونه فعالیت هایی آموزش حرفه ای شبیه به آنچه برای مردان ارائه می شود برای زنان نیست.
تعداد کم زندانیان زن ممکن است برای آنان این تصور را به وجود آورده باشد که برگزاری کارگاه های آموزشی برای آنان چندان مهم نیست. با وجود این چنین رویکرد تبعیض آمیزی فقط می تواند برداشت های اجتماعی تاریخ مصرف گذشته در مورد نقش اجتماعی زنان را تقویت کند.
هم چنین میتوان در مورد فعالیت هایی تامل کرد که در آن زن و مرد مشارکت فعالی دارند مانند دسترسی به تمرین های بیرون از زندان. مشروط بر این که چنین تمهیداتی با اطمینان و اعتماد شکل گیرد و اشخاص با دقت انتخاب و به طرز شایسته ای نظارت و سرپرستی شوند.
- بهداشت و مراقبت های سلامت مناسب
بهداشت
نیازهای بهداشتی ویژه بانوان باید به طرز مناسبی برآورده بشود. دسترسی همیشگی به امکانات بهداشتی و شستشو، مقادیر مناسبی ااز تولیدات بهداشتی اساسی، از قبیل حوله های بهداشتی و تامپون ها، و شوینده های مطمئن برای برطرف کردن لباس های خونی از اهمیت مویژه ای برخوردارند. ناتوانی در تهیه چنین اقلامی برای زندانیان زن به خودی خود می تواند منجر به رفتار تحقیرآمیز با زندانیان شود.
همه زندانیان باید در همیشه و در هر لحظه به دستشویی دسترسی داشته باشند. در غیاب امکانات بهداشتی و شستشو در درون سلول زندان، ناتوانی و شکست در تهیه دسترسی همیشگی به توالت ها به خاطر پایین بودن تعداد کارکنان قابل قبول نیست. دسترسی در لحظه به بهداشت از همه مهمتر برای زنانی است که دوره قاعدگی را سپری می کنند. درنظر گرفتن تفاوت مثبت در دسترسی اضافی به امکانات شستشو ممکن است برای زنان ضروری باشد.
مراقبت های سلامت
مراقبت های سلامتی که برای زندانیان زن مهیا می شود باید برابر با استانداردهایی باشد که برای زنان در جامعه بیرون مهیا شده است. تضمین انجام این برابری در مراقبت درباره زندانیان زن نیازمند این است که مراقبت های سلامت را پزشکان و پرستارانی ارائه دهند که هم چون متخصصان زنان در مورد مسائل سلامت زنان آموزش ویژه دیده باشند.
هم چنین هراندازه اقدامات بهداشتی برای مراقبت های پیشگیرانه درخصوص بیمارهای ویژه زنان در جامعه بیرون انجام می شود مانند غربالگری های سرطان سینه و سررطان دهانه رحم، همه این اقدامات باید برای زندانیان زن هم فراهم شود.
میزان داروی مناسب به خصوص داروهایی که زنان نیاز دارند باید در زندان در دسترس باشد و به بانوانی که دوره درمان بیماری شان را قبل از زندانی شدن آغاز کرده اند این اجازه را داد که درمانشان را در زندان پیگیری کنند.
نباید مانع از مصرف قرص های پیشگیری از بارداری در زندانیان زن شد ، صرف نظر از این که به چه دلیلی تجویز شده اند. حق زن در برورداری از بدنی سالم و بی عیب نباید به واسطه زندانی بودنش نادیده درنظر گرفته شود و این حق کاهش یابد. همانطور که قرص ها و یا دیگر انواع روش های سقط جنین در هر مرحله ای در جامعه بیرون هست این امکانات با همان شرایط باید برای زندانیان زن هم مهیا باشد.
شورای پیشگیری از شکنجه با زندانیان زن بسیاری مواجه شده است که از اختلالات شخصیتی و رفتاری شدیدی رنج می بردند و یا سابقه خودآزاری، مورد سوء استفاده واقع شدن و ترک شدن داشتند. درحالی که چنین زندانیانی اجازه انتقال به بیمارستان های روانی را ندارند ، رویکردی چندگانه باید پذیرفته شود که در آن روانشناسان بالینی را در قالب برنامه های فردی از قبیل حمایت های روانی- اجتماعی، مشاوره و درمان قراردهد. فقدان چنین برنامه هایی ممکن است به افزایش موارد خودآزاری و منزوی شدن طولانی مدت بیانجامد.
ترجمه و تنظیم: وکیل حمیدرضا محمدی
