اعلان شورای اروپایی پیشگیری از شکنجه زندانیان زن چندی پیش منتشر شد. این اثر ترجمه اعلان یاد شده است که توسط حمیدرضا محمدی، وکیل پایه یک دادگستری و مدیر عامل موسسه دادگر نیک فرجام ترجمه و تنظیم شده است. بخش نخست این اعلان روز گذشته در همین سایت منتشر و بخش دوم امروز  منتشر می شود:

 4-مراقبتهای قبل از زایمان، پس از زایمان و کودک

 

نباید اینطور تصور شود که جزییات مطرح شده در این بخش به عنوان تاییدیه شورای پیشگیری از شکنجه زندانیان زن باردار یا زندانیان مادر با یا بدون حضور کودکانشان است. به عکس کمیته به عنوان مثال توصیه های ویژه ای داشته است در مورد جایگزین های حبس برای زنان باردار و یا مادران جوان. این بخش به معرفی حداقل استانداردهایی  می پردازد که شرایط جایگزین های حبس وجود ندارد و زن باردار و یا مادر-با یا بدون فرزندشان- در زندان باقی می مانند.

 

     همه نوع تلاشی در راستای نیازهای زندانیان زن باردار باید انجام گیرد که از این میان رژیم غذایی پروتین دار، حاوی میوه جان و سبزیجات تازه است.

    پرواضح است که نوزاد نباید در زندان متولد شود. به نظر می رسد عملکرد معمول در کشورهای عضو شورای اروپا انتقال زندانیان باردار به بیمارستان های خارج از زندان است. با وجود این شورای پیشگیری از شکنجه گهگاه با مواردی برخورد کرده است که در آن زنان باردار پابند زده شده اند و یا حین معاینات زنانه و یا زایمان روی تختخواب خود یا دیگر انواع مبلمان قرارداده شده اند. چنین رویکردی به هیچ وجه قابل قبول نیست. و می تواندب ه عنوان رفتار غیرانسانی و خشونت آمیز تلقی شود. دیگر ابزار ایمنی ضروری نیر می تواند به این مهم افزوده شود.

    بسیاری از زندانیان زن در وهله نخست وظیفه مراقبت از فرزندان و یا اشخاص دیگری را دارند که بی شک رفاه آنها با زندانی شدن این زن ها تحت تاثیز قرار می گیرد. نکته بسیار مساله ساز در این میان این است که آیا برای نوزادان و کودکان امکان پذیر است که به همراه مادرشان در زندان باشند و اگر پاسخ به این سوال آری است تا چه مدت زمانی این امر مقدور است. پاسخ به این سوال کمی مشکل است زیرا از یک طرف زندان ها به عنوان محیط مناسبی برای نوزادان و کودکان ایجاد نشده است و از طرف دیگر جدایی اجباری مادر و نوزاد بسیار نامطلوب است.

    اصل حاکم در همه موارد باید رفاه و بیشترین منفعت ممکن برای کودک باشد. این اصل مضمن این نکته است که هر مراقبتی پیش و یا پس از زایمان که در زندان ارائه می شود باید برابر با خدمات در دسترس در جامعه بیرون باشد.

    در زندان، ملاحظات امنیتی و امنیت نوزاد، حق مادربودن در سطح مورد نیاز را نقض کند. ارتباط موثر مادر و فرزند به نفع هر دوی آنهاست. این امر می تواند به توانبخشی زندانی و توسعه توانایی اش برای قبول مسئولیت خود و فرزندش بیانجامد. جداکردن بلافاصله نوزاد از مادر پس از تولد امری غیرانسانی و خشونت بار تلقی می گردد. مادر و فرزند باید اجازه داشته باشند حداقل برای دوره ای مشخص در کنار یکدیگر باشند.

    در مدت زمانی که کودکی در زندان باقی می ماند، مادر باید قادر باشد هر روز میزان زمان مناسبی را با کودکش بگذراند. آنها باید رد اقامتگاهی مناسب، پاکیزه و در صورت وجود فضای بیشتر ، مکان مبله شده و به امکانات شستشو و پخت و پز دسترسی داشته باشد. سیستم های گرمایشی/سرمایشی و دسترسی مناسب به هوای تازه و نور طبیعی هم بسیار مهم هستند. نیازهای بهداشتی و سلامتی ویژه مادران هم باید به خوبی درنظرگرفته شود و مرتفع شود به عنوان مثال دسترسی به امکانات بهداشتی خوب، و تدارک مواد مورد نیاز بهداشتی(از قبیل شامپو، صابون، پودر لباسشویی و ...)به اندازه ای که مورد نیاز است و هم چنین غذای مخصوص نوزادان. معادل مهدکودک ها و یا کودکستان ها باید تدارک دیده شود به همراه حمایت کارکنانی که در زمینه مراقبت های پس از زایمان و پرستاری کودکان آموزش دیده اند.

    هم چنین تعامل و همکاری مناسبی بین کارکنان زندان دربخش مادر و کودک و کارکنان مراقب بهداشت و دیگر کارکنان زندان که در ارتباز با مادران زندانی هستند، باید وجود داشته باشد.

    تسهیل بچه داری دیگر اعضا خانواده بیرون زندان هم می تواند زحمت پرورش کودک را با آن ها تقسیم کند(به عنوان مثال با پدر کودک) اگر چنین اکری ممکن نباشد، دسترسی به امکانات مهد کودک و یا کودکستان زندانیان زن را قادر می سازد که در شغل و یا دیگر فعالیت ها در زندان مشارکت گسترده تری داشته باشند.

    شورای پیشگیری از شکنجه به مواردی برخورد کرده است که در آنها به کودک اجازه داده نشده است که در ملاقات ها حضور داشته باشد. مادر زندانی باید اجازه داشته باشد که در ملاقات با خانواده کودکش را هم به همراه داشته باشد. ممانعت از چنین ملاقات هایی نامناسب و ناعادلانه است. این امر مانع ایجاد رابطه کودک با چدر و دیگر اعضا خانواده می شود و زمینه ورود و انتقال کودک به محیط بیرون از زندان را تسهیل نمی کند.

    برنامه ریزی های بلندمدت ، به ویژه در مورد انتقال کودک به جامعه، یعنی جدایی از مادرش، باید بر اساس نظریات روانشناسی کودک و نظریات اجتماعی-پزشکی مشخص شود. پس از انتقال کودک به محیط بیرون از زندان باید رویارویی مداوم مادر و کودکی که به بیرون منتقل شده است صورت پذیرد.

    مدیریت زندان های حساس به جنسیت؛ جذب کارمند و آموزش

 

این امر حیاتی است که هر اقامتگاهی که واحد نگهداری زنان دارد، همیشه کارکنان زندانبان زن به اندازه کافی داشته باشد. در زندان ها و یا واحدهای بازداشت زنان، اغلب کارکنانی که در ارتباط با زندانیان هستند، باید خانم باشند.

 

    کارکنان زن و مرد به صورت مختلط برای زندانیان زن نیز می تواند به عنوان عاملی مهم در برقراری امنیت در برابر رفتارهای بیمارگونه در مکان های بازداشت محسوب شود. حضور توامان کارکنان زن و مرد اثر مثبتی بر هر دو زمینه پرورش اخلاقیات و هم چنین ارتقا سطح عادی در زندان ها از جمله زندان زنان دارد که البته به این زندان ها محدود نمی شود. انتخاب کارکنان از بین هر دو گروه زن و مرد هم چنین اجازه می دهد که برای انجام کارهای حساس به جنسیت مانند بازرسی بدنی، کارمند مناسب را انتخاب کرد.

    شورای پیشگیری از خشونت اغلب توصیه کرده است که مدیران زندان ها-از جمله مدیران زندان های زنان- به مدیران پرورشی این پیام را انتقال دهند که رفتار بد فیزیکی، کاربرد بیش از حد از زور و اجبار و بدکلامی و هم چنین دیگر موارد رفتارهای غیراحترام انگیز و برانگیزاننده(محرک) در قبال زندانیان غبرقابل پذیرش است و با آنها برخورد خواهد شد. به ویژه، مدیران زندان ها باید هوشیاری از خود نشان بدهند و از تمام ابزار در دسترسشان برای کاهش تنش در زندان استفاده کنند. علاوه بر رسیدگی به شکایات واصله از زنان زندانی، مدیران زندان ها باید به طور منظم و متاوب در محل های نگهداری زنان حاضر شده و در ارتباط مستقیم با آنها باشند.

    هوشیاری مضاعفی در ارتباط با رفتارهای نامناسب و رابطه های جنسی بین کارکنان زندان و زنان زندانی مورد نیاز هست. با هرشکایتی در این مورد، باید بسیار جدی برخورد شود.

    به نظر شورای پیشگیری از شکنجه، رشد آموزش های تخصصی برای کارکنان در زندان های زنان می تواند در برآورده شدن نیازهای خاص آنان بسیار کارآمد باشد.

    بازرسی های بدنی حساس به جنسیت

    افرادی که آزادی شان از آنها گرفته شده است باید فقط به وسیله کارمندی از جنس خودشان بازرسی بدنی شوند. هرگونه بازرسی بدنی که نیازمند بیرون آوردن  لباس زندانی و برهنه شدنش باشد باید دور از چشم کارمند جنس مخالف انجام شود.

    بازرسی عریان اقدامی بسیار تهاجمی است که به صورت بالقوه تحقیرآمیز نیز هست. در موارد ویزه ای که بازرسی عریان  ضروری به نظر می رسد، هر تلاش منظقی باید انجام گیرد تا حس خجالت به حداقل ممکن برسد. فرد زندانی که مورد بازرسی عریان قرار می گیرد معمولا نباید همه لباس هایش را به طور همزمان درآورد. به عنوان مثال باید به او اجازه داد اول لباس های بالای کمرش را درآورد و قبل از در آوردن بقیه لباس ها آنها را دوباره بپوشد.

    بازرسی داخلی نواحی جنسی فرد و حفره های بدنش احتمال سوء استفاده و هم چنین ترس را بسیار بالا می برد. روش های دیگر نمایش، به عنوان مثال از طریق آزمایش با اشعه های مافوق صوت باید گسترش یابد. به ویژه بازرسی های واژن باید زمانی انجام شود که خطر فردی برای شخص محتمل باشد و این بازرسی هم باید با رعایت کلیه موارد امنیتی انجام گیرد. تنها دکتر متخصص باید آزمایش داخلی را به صورت خودمانی انجام دهد و مدنظر داشته باشد که وی به عنوان دکتری نیست که بخواهد در رابطه با بهداشت و سلامت فرد را معاینه کند.  چنین آزمایشاتی باید در کمال احترام و در بالاترین درجه امنیت  انجام شود و کرامت انسانی زن حفظ شود. بهتر است هر کدام از این آزمایشات نیز به صورت خاص ثبت شوند.

    ارتباط با محیط خارج از زندان

 

به خاطر محدودیت در تعداد واحدهای اقامتی برای زنانی که باید محکومیت خودشان را بگذرانند، آنها اغلب در مکان هایی نگهداری می شوند که دور از خانه شان است که این امر بر ارتباط آنها با فرزندان و یا دیگر اعضا خانواده شان اثر منفی می گذارد.

 

    در اصل برای همه زندانیان باید این موقعیت را ایجاد کرد که رابطه خودشان را با خانواده و دوستان، همسر و فرزندان و یا شریک زندگی شان، حفظ کنند. استمرار چنین روابطی می تواند اهمیت حیاتی برای کل افراد مربوط داشته باشد. به ویژه برای توانبخشی اجتماعی زندانیان. اصل راهنما در این مورد می تواند این باشد که ارتباط با محیط خارج از زندان تا حد امکان اشاعه داده شود.

    به عنوان مثال ملاقات های باز که در آن اجازه داده می شود فرد ارتباط فیزیکی با دوستان و به خصوص فرزندان و همسر داشته باشد، باید به عنوان یک هنجار درنظرگرفته شود. برگزاری ملاقات از پشت شیشه همیشه باید براساس دلایل منطقی و کارشناسی شده و برپایه خطرهای احتمالی فردی صورت پذیرد. زندانیان زن نیز باید همپای زندانیان مرد از امکان ملاقات های زناشویی برخوردارباشند. هم چنین مهم است که فرد با همسر یا نامزد و یا دیگر خویشاوندان نزدیک که آن ها هم در همان محل یا جای دیگری زندانی هستند، ملاقات داشته باشد.

    درصد بالایی از زندانیان زن مادر هستند و نقش اساسی در نگهداری و مراقبت از افراد خانواده را به عهده دارند. جدایی از خانواده و فرزندان می تواند اثرات به ویژه زیانباری هم بر زندانیان و هم برخانواده هایشان به خصوص فرزندانشان داشته باشد. به خاطر اهمیت حفظ روابط خانوادگی برای ززنان زندانی ، ارتباط آنها با خانواده شان، از جمله فرزندان و مراقبان و نمایندگان قانونی آنها، با تمام ابزار ممکن باید اشاعه و تسهیل شود. ساعت های ملاقات به ویژه باید به گونه ای تنظیم شود که به کودکان دانش آموز و یا خویشاوندان شاغلی که میخواهند کودکان را همراهی کنند اجازه حضور دهد. به زنان زندانی که فاصله ملاقات هایشان زیاد است، باید از طریق مجوز افزایش زمان ملاقات، مدت زمان هر ملاقات را بیشتر کرد. مساعدت های مالی برای آن دسته از زنان زندانی که ابزار لازم برای حفظ رابطه منظم با فرزندان وابسته شان را ندارند ضروری به نظر می رسد.

 

ترجمه و تنظیم: وکیل حمیدرضا محمدی مدیرعامل موسسه حقوقی دادگر نیک فرجام